اعتیاد چیست؟ - بخش پنجم

 

بخش پنجم - تاثیرات اعتیاد بر خانواده

با وجود یک فرد معتاد در خانواده، طبیعی ست که زندگی همه اعضای آن به نحوی صدمه می‌ بیند به طوری که آنان مجبورند برای ادامه حیات، در زندگی خویش تغییراتی را ایجاد کنند تا با اثرات ویران گر اعتیاد کنار بیایند. به مرور زمان این روش باعث می‌ گردد تا خود آن ها نیز در زندگی شخصی شان با مشکلات فراوانی رو به رو شوند. با وجود آن که اعتیاد به مواد مخدر همواره در بین مردان بیش از زنان بوده اما در چند سال اخیر روند آن در ایران در بین زنان نیز افزایش چشم گیری داشته است. وجود مجموعه‌ای از عواطف و احساسات ویران گر سبب می شوند تا سلامت روانی، رفتاری و کیفیت زندگی اعضای خانواده را به علت هم جواری در کنار فرد معتاد، به خطر بی‌اندازند. این گونه احساسات و رفتارها عبارتند از ١. احساس گناه، حالتی که بر اساس آن افراد خانواده تصور می‌کنند که مقصر اعتیاد عزیزشان هستند. ۲. خشم که شامل عصبانیت از شخص معتاد و رفتارهای غیرقابل پیش بینی اش و یا علل و عواملی که موجب بروز اعتیاد در وی شده‌اند، می باشد. ٣. انکار و احساس شرمندگی که زمانی رخ می دهد که خانواده‌ ای با عدم شناخت کافی از بیماری اعتیاد برای فرار از سرخوردگی و شرم ساری حاصل از آن، اقدام به انکار می کنند و یا همواره روزگار خود را در حال شرمندگی سپری می نمایند. ۴. حالت اضطراب و تشویش که به دلیل رفتارهای غیرقابل پیش بینی معتاد و اتفاقات متعددی که از پیامدهای اعتیاد یکی از افراد خانواده ناشی می‌شود، روی می دهد و باعث می‌ گردد که اعضای خانواده دائماً در اضطراب و تشویش به سر ببرند.

کمک رسانی خانواده

همان گونه که برای توقّفِ بیرون روی، نمی توان از بیمار انتظار رود که به کمک اراده جلوی آن را بگیرد، از معتاد هم نمی توان توقع داشت که با نیروی اراده بر اعتیادش غلبه کند. او به مراقبت پزشکی و حمایت عاقلانه، دل سوزانه و بردبارانه ی اطرافیانش نیاز دارد و حتّی لازم است که خانواده تا چند سال بعد از بستری و ترک نیز مراقب او باشند و چنان چه مجدداً به سمت مواد برگشت بدون سرزنش، صبورانه به وی کمک نمایند تا دوباره مواد را ترک کند. در این نوع بیماری که بیوشیمی مغز تحت تأثیر قرار گرفته فرد قادر نیست که از تجارب گذشته ی خود درس بگیرد و به اصطلاح، نقاطِ علت و معلول را بهم وصل کند (Connecting the dots). در حقیقت تا چندین ماه پس از ترک و سم زدائی از بدن بیمار، هنوز نمی توان از وی توقع حرف شنوی داشت زیرا او نصایح را می شنود ولی تحلیل و درک نمی‌کند و حتی در این شرایط متوجه ی وضعیت خودش هم نیست. در این بین، خانواده باید به میهمانان بیمارشان نیز توجه کامل داشته باشند و اجازه ندهند تا با ایجاد وسوسه تلاش وی را برای روند بهبودی خنثی کنند. به یاد داشته باشید که "اولین گام برای در امان ماندن از طوفان، آن است که در و پنجره های اطراف بسته شوند". برای این منظور، باید رابطه ی صمیمانه ای را با بیمار برقرار کنید تا بتوانید از وجود چنین وسوسه کنندگانی مطلع شوید و سپس به او کمک کنید تا از مُجالست با آنان بپرهیزد. شایان ذکر است که هم اکنون بیش از ۲۲٠ میلیون مصرف کننده مواد اعتیاد آور در جهان وجود دارد که از این شمار، ١۵٠ میلیون نفر به مواد توهم زا مانند حشیش، ١۵ تا ۲٠ میلیون نفر به ماده محرک کوکایین و مشتقات آن، ١۵ تا ۲١ میلیون نفر به هروئین و سایر مواد مخدر و مابقی نیز به انواع مواد مخدر روان گردان و شیمیایی معتاد می باشند.

"با هوشیاری خود، از بازگشتِ اعتیاد جلوگیری کنیم."

به یاد داشته باشیم که اعتیاد همواره به دنبال فرصتی می گردد تا ما را متقاعد سازد که پس از ترک دوباره به آن باز گردیم. به ما وعده می دهد که این بار مانند دفعات پیش نیست و ما خواهیم توانست میزان مصرف مان را کنترل کنیم. لذا در حالی فکر می کنیم ترک نموده ایم که هنوز گاه تفنّنی به سراغ آن می رویم. در صورتی که برای ترک اعتیاد لازم است که مصرف ما از هر نوع ماده ی اعتیاد آور نظیر الکل یا دخانیات به صفر برسد چرا که این مواد دروازه ای (Gateway) به سوی اعتیاد به مواد قوی تر هستند. به عنوان مثال، پس از مدتی، یک پاکت سیگار هم آن آرامش اولیه ی یک نخ سیگار را به دست نمی‌دهد. علت آن است که با بالا رفتن تولرانس (مقاومت)، مغز دیگر "پیامِ التیام" را دریافت نکرده که در نیتجه تمایل شدید به مواد قوی تر احساس می شود. اعتیاد مثل حیوان درنده ای تا مدّت ها پس از ترک، در کمین ما نشسته، صبورانه منتظر موقعیت مناسبی می باشد تا ما را غافل گیر کند. اعتیاد، به هر بهانه ای در صدد به دست گرفتن ِ دوباره ی کنترل زندگی ما است؛ نقاط ضعف ما را به خوبی می شناسد و می داند که چطور و چه وقت ما را وسوسه سازد تا مصرفِ مجدد را در ذهن مان موجّه جلوه دهیم. آدمی در خودفریبی موجودی بی مانند است، با وجودی که اعتیاد را خطرناک می داند خطرش را برای خود ناچیز می شمارد. توجیهاتش به قدری قوی هستند و بازگشت به مواد به حدی بی ضرر و موقتی در ذهنش جلوه می کند که وقتی متوجه می شود دوباره به تله افتاده که رهائی اش از اعتیاد بسیار دشوارتر شده است. به یاد داشته باشیم که ترک اعتیاد مانند بالا رفتن از پله برقی ای است که در حال پائین آمدن است، لذا نیاز به تلاش پی گیر و دائمی دارد!

صداقت کامل است که به نجات می انجامد و نه صداقت نصفه نیمه! چون اعتیاد با فریب دادنِ خودمان شروع شده و از بی صداقتی و بی اعتمادی تغذیه می کند، اولین قدم برای رهائی، آن است که صادق باشیم. لذا برای موفقیت در ترک اعتیاد باید به جای انکار، از اطرافیان دل سوز کمک گرفت و با آن ها شفاف برخورد کرد. غرور بی جا باعث فیلتر کردن اطلاعاتی می شود که ما از آن ها احساس شرم می کنیم؛ شرمی بی دلیل که سبب می شود فقط بخشی از اطلاعات را منتقل کنیم و اطّلاعات کلیدی مانند رفقائی که ما را به این کار تشویق کرده اند را پنهان نگاه داریم. در حالی که مخفی کاری و عدم صداقت، رهایی از چنگ اعتیاد را بسیار دشوار می سازد.

منابع این نوشتار محفوظ است.